Ο Οιδίποδας, βασιλιάς της Θήβας, αναλαμβάνει να βρει τον δολοφόνο του Λαΐου ο οποίος, σύμφωνα με τον χρησμό, είναι υπεύθυνος για τον φοβερό λοιμό που έχει πλήξει την πόλη του. Αφορμή γι’ αυτό στέκεται μια παράλογη πανδημία, που σπέρνει πτώματα σε ολόκληρη την Πολιτεία. Στην προσπάθεια του να βρει το μίασμα, την πηγή δηλαδή της πανδημίας, ο Οιδίποδας ανακαλύπτει πως όχι μόνο είναι ο ίδιος ο δολοφόνος του προηγούμενου βασιλιά της Θήβας, αλλά και ο φονιάς του πατέρα του και σύζυγος της μητέρας του, Ιοκάστης. Έπειτα από αυτή την αποκάλυψη της τραγικής αλήθειας, η Ιοκάστη απαγχονίζεται και ο Οιδίποδας αυτοτυφλώνεται.

Ήδη από την περίληψη της αρχαίας τραγωδίας του Σοφοκλή διαφαίνονται οι πυλώνες πάνω στους οποίους στηρίζεται η παράσταση του Θανάση Σαράντου που ανεβαίνει στο Από Μηχανής Θέατρο. Ειδικότερα, ύστερα από δύο χρόνια πανδημίας και θεατρικής αδράνειας, ο σκηνοθέτης χρησιμοποιεί την αρχαία τραγωδία ως ένα όχημα, προκειμένου να μιλήσει πολιτικά και όχι ψυχαναλυτικά, όπως συμβαίνει συνήθως με το συγκεκριμένο κείμενο. Αυτό, δε, το επιτυγχάνει, καταρχάς, αναγνωρίζοντας στον κεντρικό ήρωα όχι τη λύση, αλλά το πρόβλημα, κάτι το οποίο βλέπει πρώτος ο Σοφοκλής χιλιάδες χρόνια πριν. Πράγματι, στα χρόνια που έδρασε και έγραψε ο αρχαίος τραγωδός γίνονται στην Αθήνα τρομαχτικές αλλαγές, όπως η διάλυση των Οίκων και η αντικατάστασή τους από Δήμους, τις μήτρες της αθηναϊκής δημοκρατίας. Ως εκ τούτου, ο Σοφοκλής χρησιμοποιεί έναν αρχαίο μύθο και την πιο γνωστή βασιλική οικογένεια, προκειμένου να αναδείξει την παρακμή της οικογενειοκρατίας και την μετάβαση σε μια νέα μορφή διακυβέρνησης.

Έτσι, ο άλλοτε ηρωικός και σοφός Οιδίποδας εμφανίζεται πλέον αλαζονικός, και τυφλωμένος, αποτελώντας στην πραγματικότητα ο ίδιος το μίασμα που ταλαιπωρεί την πόλη του. Εκεί, άλλωστε, βρίσκεται και η πιο βαθειά τραγικότητα του σοφόκλειου δράματος: ο Οιδίποδας μόνο τότε βλέπει πραγματικά την αλήθεια μπροστά του, όταν θα (αυτό)τυφλωθεί κυριολεκτικά. Αντίθετα, από την άλλη μεριά, ο Κρέοντας, αδελφός της Ιοκάστης και δεξί χέρι του Οιδίποδος, είναι η φωνή και ο ενδιάμεσος του λαού της Θήβας. Αυτόν ακούν και αυτόν σέβονται. Γι’ αυτό και ο Οιδίποδας σπεύδει να κατηγορήσει πρώτον αυτόν για τη συμφορά. Στην πραγματικότητα τον φοβάται. Αξίζει, δε, να αναφερθεί ότι και σε άλλα έργα του Σοφοκλή, όπως η Αντιγόνη του, ο Κρέοντας παίρνει στην πραγματικότητα αυτήν ακριβώς τη θέση: εκπροσωπεί τον Δήμο έναντι του Οίκου, τον οποίο θυσιάζει για το καλό της πόλης. Ως εκ τούτου και ανεξάρτητα από την επικρατούσα ανάλυση του χαρακτήρα, για το Σοφοκλή ο Κρέοντας αποτελεί ένα ηρωικό πρότυπο, φορέα των νέων ιδεών. Έτσι τον αποκρυσταλλώνει και ο φιλόσοφος Χέγκελ, ταυτίζοντάς τον με την έννοια του κράτους υπό τη θετική του έννοια. Γίνεται φανερό, λοιπόν, ότι ο λόγος του Σοφοκλή είναι έντονα πολιτικός και περίπλοκος, αφού μέσα στα έργα του αποτυπώνει πολλά επίπεδα εξουσίας και σχέσεων. Παραδείγματος χάριν, την ίδια στιγμή που η Αντιγόνη υπηρετεί θεϊκούς κανόνες και εναντιώνεται στην κρατική εξουσία, προασπίζεται, παράλληλα, τον Οίκο της έναντι του Δήμου και ως εκ τούτου ο αρχαίος τραγωδός την μέμφεται για τα αριστοκρατικά κατάλοιπα της.

Όλα τα ανωτέρω, βέβαια, αποτελούν αναλύσεις που μπορεί ο καθένας να πραγματοποιήσει ελεύθερα και να αντικρούσει. Μια τέτοια ανάλυση πραγματοποιεί και ο Σαράντος, συνδυάζοντας την αρχαία τραγωδία με την βιοπολιτική προσέγγιση της εξουσίας. Ως εκ τούτου η αρχαία Θήβα γίνεται ο τέλειος καμβάς εντός του οποίου οι σχέσεις εξουσίας (πολιτικές –οικογενειακές) διαπλέκονται και το δημοκρατικό πολίτευμα (το νέο) διαδέχεται το βασιλικό/ολιγαρχικό (το παλιό). Για να το πετύχει αυτό, δε, επιστρατεύει την εκφορά του λόγου, αλλά και τη σκηνογραφική προσέγγιση των ηρώων. Έτσι, είναι χαρακτηριστικό ότι ο Οιδίποδας, μοιάζοντας με ναπολεόντια φιγούρα ή αρχαίο βασιλιά, φοράει τα διακριτικά της εξουσίας του, τα οποία μέσα από την έπαρση αλλά και την τραγικότητα που τον διακατέχει τα ευτελίζει. Από την άλλη μεριά, ο Κρέοντας φοράει πολιτικά ρούχα και εκφέρει τον λόγο με σύγχρονα λόγια, ενώ ταυτόχρονα επιλέγεται να ασκήσει πολιτική εξουσία, χωρίς να το επιθυμεί, και έτσι γίνεται φορέας των νέων ιδεών, όταν η βασιλική οικογένεια φτάνει στο τέλος της. Παράλληλα, ο λαός αποκτά φωνή μέσα από τον Χορό, ο οποίος τόσο στην τραγωδία του Σοφοκλή, όσο και στην παράσταση του Σαράντου, οργανωμένα ή και ανοργάνωτα, επιζητά τη θεραπεία αλλά και την αλήθεια, τη διαφάνεια και τη δικαιοσύνη στις αποφάσεις, τη σωτηρία από το μίασμα της χώρας και την κοινωνική αλλαγή.

Ιδιαίτερη μνεία, ωστόσο, πρέπει να γίνει όχι μόνο στο «μάτι» του σκηνοθέτη και την ικανότητά του να ασκεί την κριτική του μέσα από την τέχνη του, αλλά και στις ερμηνείες των ηθοποιών, οι οποίες χαρακτηρίζονται από αποστασιοποίηση. Ειδικότερα, η Μάνια Παπαδημητρίου σαν Ιοκάστη, αλλά και σαν μάντης Τειρεσίας αποδεικνύει την εμπειρία της σαν ηθοποιός, αφού μέσα από την πρόζα της ερμηνείας της εκφράζει και την μομφή της προς το «παλιό» που πρεσβεύουν οι χαρακτήρες που υποδύεται, προκαλώντας με κάποιον τρόπο την γελοιοποίησή τους, μέσα από την τραγικότητά τους. Παράλληλα, ο Θανάσης Σαράντος σαν Οιδίποδας ερμηνεύει το ενεργειακό αυτό μέγεθος με αποστασιοποίηση, εκφράζοντας και αυτός με τη σειρά του την πολιτική του άποψη. Αυτή ακριβώς η επιλογή είναι που δίνει ιδιαίτερη ταυτότητα στην παράσταση, αφού αυτή δεν επικεντρώνεται στην τραγικότητα των ηρώων, όπως συνηθίζεται. Αντίθετα, τραγικός ήρωας αναδεικνύεται ο ίδιος ο λαός μέσα από της ερμηνείες των Χριστόδουλου Στυλιανού, Πάρη Σκαρτσολιά, Αλέξανδρου Τούντα, Βαγγέλη Ψωμά και Νίκου Πολοζιάνη, οι οποίοι συνθέτουν έναν δυναμικό Χορό, που πλαισιώνει τους έχοντες την εξουσία. Την φιλολαϊκή αυτή προσέγγιση της παράστασης υπογραμμίζει και η επιλογή της μετάφρασης του αγαπημένου μου, Μ. Βολανάκη.

Από Μηχανής Θέατρο (Ακάδημου 3, 2105231131)

Μετάφραση: Μίνως Βολανάκης
Σκηνοθεσία- Δραματουργική επεξεργασία – φωτισμοί: Θανάσης Σαράντος
Μουσική – Ηχητικός σχεδιασμός: Κωνσταντίνος Ευαγγελίδης
Σκηνικό– Κοστούμια: Άση Δημητρολοπούλου
Επιμέλεια Κίνησης: Πλωτίνος Ηλιάδης
Φωνητική διδασκαλία: Νίκος Παναγιωτόπουλος
Video Art παράστασης: Διονύσης Σιδηροκαστρίτης
Βοηθός σκηνοθέτη: Mάκης Νάνος
Βοηθός φωτιστή: Στέβη Κουτσοθανάση
Μακιγιάζ: Όλγα Φαλέι
Φωτογραφίες: Κωνσταντίνος Λέπουρης
Trailer: Στέφανος Κοσμίδης
Ερμηνεύουν οι: Μάνια Παπαδημητρίου (Ιοκάστη- Τειρεσίας), Θανάσης Σαράντος (Οιδίπους Τύραννος), Χριστόδουλος Στυλιανού (Κρέοντας), Πάρης Σκαρτσολιάς (Εξάγγελος-Χορός), Αλέξανδρος Τούντας (Άγγελος-Χορός), Βαγγέλης Ψωμάς (Θεράπων-Χορός), Νίκος Πολοζιάνης (Ιερέας-Χορός).
Από Μηχανής Θέατρο, Ακαδήμου 13, τηλ.: 210 5232097
Παραστάσεις Κάθε Δευτέρα και Τρίτη στις 21:00 έως τις 25 Απριλίου (δεν θα πραγματοποιηθούν παραστάσεις 10, 11, 17 και 18 Απριλίου λόγω Πάσχα)
Εισιτήρια: 18 € κανονικό, 14 € μειωμένο (φοιτητές, άνω των 65 ετών), 12 € (ανέργων, ομαδικό) και 10 € (ατέλειες)